KÜRTAJ (GEBELİK ALINMASI, SONLANDIRILMASI)
Kürtaj kelime anlamı ile kazımak anlamına gelir. Sözcüğün doğru şekli kürtaj
değil küretajdir. Ancak dilimize kürtaj olarak yerleşmiştir.
Küretaj halk arasında gebelik aldırma, bebek aldırma, kürtaş gibi isimler ile de
anılır ve rahim içerisindeki gebeliğin çeşitli yöntemlerle sonlandırılması
işlemidir. Kürtaj sadece istemli gebelik alınması için yapılmaz, düşükten sonra
içeride kalan gebelik parçalarını almak için veya ölü gebelikleri, boş gebelik
gibi durumları almak için de yapılır. Yalnız Dış gebelik kürtaj ile alınamaz,
ameliyat veya ilaç tedavisi gerekir. Aslında kürtaj sadece gebeliğin alınması
için değil gebe olmayan hastalarda rahim içerisinden alınan biyopsi materyalleri
için de kullanılır. Kadın hastalıkları ve doğum bölümünce yapılan küretajlar iki
aşamalıdır. Birinci aşama rahim ağzının genişletilmesi (dilatasyon), ikinci
aşama ise küretajdır (curettage). Bu nedenle işlem için kullanılması gereken en
doğru terim ingilizce Dilatation and Curettage kelimelerinin baş harflerinden
oluşan kısaca D&C’dir. Ancak unutulmamalıdır ki kürtaj bir doğum kontrol yöntemi
değildir. Rahim ağzının genişletilmesi rahim içerisine küretajı yapmak için
gerekli aletleri (küret veya aspiratör, kanül) sokabilmek için gereklidir. Bu
genişletme işlemi için ince çubuk şeklinde kalınlıkları giderek artan metal
bujiler kullanılır. Usta ellerde çoğunlukla bu genişletme işlemi gerekmeden
direkt ince plastik kanül rahim ağzından içeri geçirilerek kürtaj işlemi
yapılabilir. İstemli kürtaj yani isteyerek gebeliğin aldırılması veya
sonlandırılması ülkemizde yasal olarak 10 haftalık gebeliklere kadar mümkündür.
Burada hamilelik haftası hesaplanırken son adetin başladığı tarihten itibaren
hesaplanır ve ultrason ile teyit edilir.
Kimler kürtaj yaptırabilir?
18 yaşından büyük ve evli olan bayanlar eşlerinin imzası ile onay alınarak
kürtaj olabilirler. 18 yaşından büyük ve bekâr olan bayanlar ise sadece kendi
rızaları ile kürtaj olabilirler. 18 yaşından küçük olanların evli veya bekâr
olsalar da anne-babalarının onayı gerekir. 15 yaşından küçükler ailelerinin izni
dahi olsa kürtaj olamazlar, öncelikle durumun adli mercilere bildirilmesi
gerekir. 10 haftadan büyük gebeliği olanlar onay verseler dahi yasal olmadığı
için ülkemizde kürtaj işlemleri yapılamaz. 10 haftadan büyük gebeliklerde ancak
bebekte ciddi bir doğumsal özür varlığında veya anne hayatını tehlikeye sokacak
ciddi bir hastalık varlığında hekim kurulu kararı ile gebelik sonlandırılabilir.
Kürtaj işlemi günümüzde sıklıkla vakum yöntemi ile yapılır. Plastik enjektör ve
ince plastik boru şeklinde kanül denilen aletlerden oluşan sistem sayesinde
gebelik vakum ile emilerek çekilir ve alınır. Bu yöntem hem kolay hem daha az
risklidir, daha az ağrılıdır. Pipet şeklinde ince olan plastik kanül ucu rahim
ağzından içeriye sokularak enjektörün oluşturduğu vakum sayesinde emilerek
çekilir. İşlem sıklıkla 5-10 dakikayı geçmez. Lokal veya genel anestezi ile
yapılabilir
Eskiden yaygın kullanılan küret aletleri küçük çay kaşığı şeklinde ucu olan
metal aletlerdir ve günümüzde nadiren gerekli hallerde kullanılır. Bu aletlerle
gebelik emilerek alınmaz, küret aletinin ucu ile rahim içerisi kazınarak
temizlenir. Daha kolay olan vakum yöntemi yaygınlaştığı için küretler pek
kullanılmazlar. Kürtaj işleminde kullanılan enjektör, kanül ve küret gibi bütün
aletlerin steril olması gerekir.
Kürtaj Nasıl yapılır:
Hayatında ilk kez kürtaj olacak kadınlar işlemin nasıl yapıldığını bilemedikleri
için büyük korku yaşayabilirler. Bazı kadınlar daha önceden bu tür bir operasyon
geçirmiş arkadaşlarından duydukları sayesinde konu hakkında bilgi sahibi
olabilirler. Bu bölümde kürtaj işleminin nasıl yapıldığı ayrıntıları ile
anlatılmaktadır.
Kürtaja karar vermeden önce sadece pozitif olan gebelik testine itibar
edilmemeli, mutlaka ultrason ile gebeliğin varlığı ve rahim içinde yerleştiği
teyit edilmelidir.
Kürtaj ilk olarak muayene ile başlar. Kürtaj işleminden önce ultrasonografi ile
gebeliğin haftası ve canlılığı kontrol edilir. İşlemine başlarken hasta
jinekolojik muayene masasına alınır. Spekulum denilen muayene aleti vajina
içerisine yerleştirilir. Vajina ve serviks antiseptik solüsyonlar ile
temizlenerek olası bir enfeksiyona karşı önlem alınır. Bu aşamaya kadar herhangi
bir ağrı hissedilmez. Daha sonra hastanın isteğine göre genel veya lokal
anestezi uygulanır. Genel anestezi için hastanın kolundan damar yoluyla serum ve
ilaçlar verilir, bunu anestezi uzmanları yapar. Hasta derin bir uyku halinde
gibi olur ve hiçbir şey hissetmez. İşlemden sonra uyandırılır. Lokal anestezi
istenmişse rahim ağzının her iki yanına iğne ile lokal anestezi uygulanır. Daha
sonra serviks yani rahim ağzı tenekulum ya da tek dişli adı verilen bir alet ile
tutulur. Bu işlem ağrı verebilir. Buji adı verilen aletler yardımı ile rahim
ağzı genişletilmeye başlanır (dilatasyon). Bunun için mümkün olan en ince buji
kullanılır. Bujiler çaplarının milimetre cinsinden büyüklüğüne göre
numaralandırılır. Genelde 6 ya da 7 numara bujiye kadar dilate edilir. İşlem
daha önce doğum yapmış olanlarda kolay olmakla birlikte, şahsi tecrübelerimize
göre gebe kadınlarda rahim ağzı zaten 6-7 milimetre dilate olmuş olduğundan çoğu
kadında dilatasyona gerek kalmaz.
Dilatasyon işlemi tamamlandıktan sonra plastik kanüller rahim ağzından
geçirilerek, rahim boşluğuna ulaşılır. Bu kanüller meşrubat içmek için
kullanılan pipetlere benzerler. Kanül yerleştirildikten sonra, ucu bu amaç için
üretilmiş 60 santilitrelik, vakum yaratan özel enjektöre bağlanır. Enjektörün
düğmesi açılarak negatif basınç oluşması sağlanır ve enjektör ileri geri hareket
ettirilerek rahim içi temizlenir. Bu işlem bazı kişilerde lokal anestezi altında
hastaya oldukça rahatsızlık ve acı vermektedir. Rahim içi tamamen temizlenene
kadar işleme devam edilir. Eğer içeride parça kalmasından şüphe edilir ise
keskin küretler ile kavite iyice temizlenir. Eskiden kullanılan bu küretler
günümüzde artık pek tercih edilmemektedir. Hem rahim delinmesi hem de işlem
sonrasında rahim iç zarlarının yapışmasına bağlı ileride gelişebilecek kısırlık
ihtimali keskin küretler ile çok artmaktadır. 10 haftalıktan küçük gebeliklerin
sonlandırılmasında keskin küretlere gerek yoktur. Eğer tıbbi bir neden ile ve
hekimler kurulu kararı ile 10 haftadan büyük bir gebeliğin sonlandırılmasına
karar verilmiş ise bu işlem daha büyük kanülleri vakum cihazlarına bağlayarak
yapılır ve ardından keskin küretler ile parça kalıp kalmadığı kontrol edilir.
Daha sonra vakum yöntemi ile gebelik sonlandırıldıktan sonra spekulum çıkarılır
ve genel anestezi uygulanmışsa hasta uyandırılır. Hastanın uyanması 5-10 dakika
sürer. Lokal anestezi uygulanmışsa 5 dakika dinlendikten sonra hasta ayağa
kalkabilir. Bizim tercihimiz kürtajın genel anestezi ile yapılması yönündedir.
Bu sayede hem hasta ağrı ve acı duymaz, hem de işlemden kaynaklanan komplikasyon
riski en aza indirilmiş olur. Ardından ultrason ile rahim içerisi tekrar kontrol
edilir ve temiz olduğundan emin olunur. Kavitede parça kalmadığından emin
olunduktan sonra kanüller ya da küretler çıkartılır. Tenekulum yerinden alınır
ve eğer çıktığı yerde kanama varsa baskı uygulanarak durdurulur. Vajina tekrar
antiseptik solüsyonlar ile yıkanır. Ardından spekulum çıkartılır.
Hasta kürtaj işleminden sonra kısa süre (10-20 dakika) dinlenerek günlük
yaşamına dönebilir. Günlük her işini rahatlıkla yapabilir. İşlemden sonra hafif
kasık ağrısı ve az miktarda kanama olabilir. Kanama lekelenme tarzında yedi güne
kadar normal kabul edilir.
İlaçlar ve kontrol:
Kürtaj işleminden sonra genellikle hastaya kullanması için antibiyotik ve ağrı
kesici ilaçlar reçete edilir. Hasta genellikle işlemden 7-10 gün sonra kontrole
çağırılır. Aşırı kanama, kötü kokulu akıntı ve aşırı ağrı durumlarında
beklemeden hemen doktorunuza başvurmalısınız. 3-5 gün süren hafif ağrı ve en
fazla 1 hafta süren az miktarda kanama normaldir. Bazen kanama sadece 1-2 gün
sürebilir veya hiç kanama olmayabilir, bunlar normal durumlardır. Bazen rahim
içinden sızan kan içeride birikerek pıhtı oluşturur ultrasonda resplasenta diye
tanımlayanlar olabilir. Oysa rahim içinde pıhtılaşmış kandır kramp tarzında bir
sancıyla dışarıya atılır hastalar parça düşürdüğünü söylerler. Bazen de atılmaz
ve ara ara kanamalara neden olur. . Kanama olmamasına rağmen şiddetli ağrılar
var ise inceleme gerekir. Hasta mutlaka doktoruna 7-10 gün sonra kontrole
gelmelidir. Kürtajın yapıldığı gün duş, banyo serbesttir. Kürtaj sonrası
kanamalar için tampon kullanmamalısınız, pet kullanmalısınız.
Kürtaj sonrası aşağıdaki durumlarda hemen doktora
başvurmalısınız:
- Ateş yüksekliği (38 derece üzerinde)
- Ağrı kesici ile geçmeyen şiddetli ağrı ve kramplar olursa
- Kürtaj sonrası aşırı kanamalar olursa
- Kürtaj sonrası günlerde kötü kokulu aşırı akıntınız olursa
- Kürtajın üzerinden 4-5 gün geçmesine rağmen kanama azalmazsa veya artarsa
Kürtajı nerede yaptırabilirim?
Kürtaj işlemi hastane veya özel muayenehanelerde, kliniklerde kadın hastalıkları
ve doğum uzmanları tarafından yapılmaktadır. Kürtaj olacağınız merkezdeki
uzmanın deneyimi, tecrübesi ve merkezin gerekli aletler, sterilizasyon açısından
kapasitesi önemlidir. Halk arasında adet söktürücü olarak tanınan hap ve iğneler
ise gebelik sonlandırılmasında işe yaramazlar. Kesinlikle kullanmamalısınız.
Kürtaj Türleri:
Küretaj kadın doğumda sadece gebelik sonlandırmak için yapılmaz. Özellikle
kanama bozukluklarında ve menopoz sonrası kanamalarda teşhis ve tedavi amaçlı
küretaj yapılabilir. Yine infertilite (kısırlık) araştırmalarında yumurtlama
olup olmadığını anlamak vb. amaçlı kürtaj uygulanabilir. Ancak günümüzde kanama
bozukluklarında histereskopi altında küretaj işlemini uygulamak tanı ve tedavide
daha fazla önem arz etmektedir.
Gebelik Boşaltımı:
Üreme çağındaki kadınlarda en sık uygulanan kürtaj şeklidir. İstenmeyen
gebeliklerin sonlandırılması amacı ile yapılır.
Probe Küretaj:
Kanama bozukluklarında ve özellikle menopoz sonrası kanamalarda teşhis amaçlı
yapılan işlemdir. Özel aletler (küret) ile rahim içi, bazal tabakaya kadar
kürete edilir (kazınır). Şiddetli ve uzun süreli kanamalarda hem altta yatan
sebebi tespit edebilmek, hem de kanamayı durdurmak için uygulanır. Bu açıdan
bakıldığında aynı zamanda bir tedavi şeklidir. Bu işlem sayesinde endometrial
hiperplazi, rahim kanseri, rahimde yaşa bağlı zayıflama (atrofi) teşhisi
konabilir.
Fraksiyone küretaj:
Uygulanış amacı probe küretaj ile hemen hemen aynıdır. Ancak burada rahimin
içini döşeyen endometrium tabakasından ve rahim ağzının içini döşeyen
endoservikal kanaldan ayrı ayrı örnekler alınır ve pataolojik tahlile
gönderilir. Özellikle rahim kanseri ve rahim ağzı kanserinin ayrımında önemli
bir teşhis aracıdır.
Endometrial Dating:
İnfertilite teşhisinde yumurtlamanın olup olmadığını anlayabilmek için adet
siklusunun 21. gününde endometriumdan örnek alınır. Yumurtlamadan sonra
salgılanan progestron hormonunun etkisi ile endometrium sekresyon (salgılama)
fazına girer. Endometrial dating’de amaç endometrium durumunun adet siklusu ile
uyumlu olup olmadığını anlamaktır. Bu amaçla rahim içinden özel bir küret ile
tek bir örnek alınır.
Revizyone küretaj:
Kendiliğinden olan bir düşükten sonra içeride kalan parçaları temizlemek için
yapılan küretaja verilen isimdir. Düşüğün tam olduğu yani içeride parça
kalmadığı düşünülse bile revizyone küretaj yapılması prensiptir. Ayrıca doğumdan
sonra içeride plasenta parçaları kaldığından şüpheleniliyorsa, Boom küret adı
verilen özel küretler ile kalan parçalar alınır. Bu işlemde revizyone küretaj
olarak değerlendirilir.
Kürtajın Riskleri: Tüm cerrahi işlemlerde olduğu
gibi ister genel anestezi ile ister lokal anestezi ile yapılsın küretajın da
birtakım riskleri vardır. Bunlar anesteziye bağlı riskler ve işleme bağlı
riskler olarak 2 ye ayrılır.
Anesteziye Bağlı Riskler:Lokal anestezi ile yapılan
işlemlerde en önemli risk işleme başlarken rahim ağzı özel bir alet yardımı ile
tutulduğunda duyulan ağrı nedeni ile ani tansiyon düşmesi ve bayılmadır.
Vazovagal senkop adı verilen bu durum oldukça sık görülür. Yine duyulan çekilme
hissi nedeni ile bulantı ve kusma görülebilir.
Genel anestezinin riskleri ise hastanın yaşı, genel sağlık durumu, var olan
sistemik hastalıkları, allerjik öyküsü gibi faktörlere bağlıdır. Bu faktörlerden
doğan riskleri en aza indirmek için genel anestezi mutlaka ve mutlaka bir
Anesteziyoloji ve Reanimasyon uzmanı tarafından verilmelidir. Bu uzman hastanın
durumuna göre en uygun ilaç ya da ilaçları seçecek bilgi ve tecrübeye sahiptir.
İşleme bağlı riskler: Rahimin delinmesi (Rüptür);
Gebe bir rahim, gebe olmayan bir rahim’e göre çok daha yumuşakdır. Bu nedenle
işlem esnasında yapılan dikkatsiz ve sert bir hareket rahimin delinmesine neden
olabilir. Rahim delindiği fark edildiğinde hemen işleme son verilir ve hasta
müşahede altına alınır. Eğer delinen bölgeden karın boşluğu içine kanama oluyor
ise hastada spesifik belirtiler ortaya çıkar. Bu durumda acil bir ameliyat
gereklidir. Hastanın karın boşluğu açılarak delinen yer onarılır. Çoğu rüptür
vakasında delinme uterusun fundus bölgesinden olduğu için kanama olmaz ve
delinen bölge bir süre sonra kendiliğinden kapanır. Eğer işlem esnasında rüptür
olduğu fark edilmez ise barsaklar, mesane, rektum gibi organlar hasar görebilir
ve bu durumda hastada hayati tehlike yaratacak boyutlara varabilecek riskler
doğar. Bu durumda acil bir ameliyat ile zedelenen dokuların onarılması hayat
kurtarıcıdır.
Rahim delinmesi işlem dikkatli yapıldığı takdirde usta ellerde son derece nadir
görülen bir komplikasyondur. Risk gebelik yaşı büyüdükçe artar.
Rest plasenta:Küretajın en sık görülen komplikasyonu halk arasında parça
kalması olarak anılan “rest” durumudur. Belirli bir sure sonra ortaya çıkan
fazla miktarda olan ve kesilmeyen kanama ile kendini belli eder. Tedavide
yeniden küretaj gerekir. Ciddi bir tehlike yaratmaz. 5 haftadan küçük ve 10
haftadan büyük gebeliklerde daha fazla görülür.
Enfeksiyon;Diğer bir komplikasyon ise enfeksiyondur. Genelde işlemden 5-6
gün sonra ortaya çıkar. Gelişen enfeksyon tüplere kadar yayılırsa tüplerde
yapışıklık ve tıkanıklığa sonuçta da kısırlığa neden olabilir. İşlem esnasında
hijyen ve sterilite kurallarına uyulursa risk azalır. Bazen kişinin kendisinden
kaynaklanan faktörler neticesinde enfeksiyon ortaya çıkabilir. İdeal olan her
kürtaj işleminden sonra koruyucu amaçlı antibiyotik tedavisi uygulamaktır.
Gebeliğin devamı; Çok küçük gebeliklerde bazen gebelik ürünü
boşaltılamayabilir ve olay devam edebilir. 5 haftalıktan küçük gebeliklerde daha
sık görülür. Fark edildiğinde 1 hafta sonra işlemin tekrarı gerekebilir. Bu
nedenle kürtajın en erken 5-6. haftalarda yapılması uygun olur.
Rahim içinde kan birikmesi (Hematometra);Son derece nadir görülen bir
durumdur. İşlem sonrası rahim ağzı sımsıkı kapanır ve kan rahim içinde birikir.
Oldukça ağrılı bir durumdur. Rahim ağzının ince bir buji ile açılması sorunu
çözer.
İşlemin yapılamaması; Bazen daha önceden geçirilmiş operasyonlar ya da
rahimdeki şekil bozukluklarına bağlı olarak rahim içerisine katater sokulmaz ve
kürtaj yapılamaz. Böyle bir durumda hasta anesteziden uyandırılır, ağızdan ve
vajinal yoldan uygulanan bazı ilaçlar ile rahim ağzının açılması sağlanır ve
daha sonra kürtaj gerçekleştirilir.
Yapışıklık; Bir başka risk ise küretaja bağlı gelişen ve Asherman
sendromu adı verilen durumdur. Burada rahimin iç duvarlarında yapışıklıklar ve
dolayısı ile adet kanamasında azalma ve hatta kısırlık görülebilir. Bu nedenle
metal küretler ile rahimin gereğinden fazla kazınmaması gerekir. Tanısı rahim
filmi çekilerek konur. Tedavisi cerrahidir.
Aşırı Kanama; Özellikle büyük gebeliklerde işlem esnasında aşırı miktarda
kanama olabilir. Kanama durdurulamaz ise hasta şok tablosuna girebilir. Oldukça
nadir görülen bir durumdur.
Adet gecikmesi; Kürtaj sonrası ilk adet genelde 4 hafta sonra görülür.
Kürtajın yapıldığı gün adet kanamasının ilk günü olarak kabul edilir ve normalde
kaç günde bir adet görülüyor ise o kadar süre sonra ilk adetin olması beklenir.
Nadiren bu süre 60 güne kadar uzayabilir. Eğer beklenen günde adet görülmez ise
mutlaka jinekolojik değerlendirme gerekir. Eğer adet gecikmesine gebeliğin
devamı, Asherman Sendromu gibi bir komplikasyon neden olmamış ise ya da gebelik
devam etmiyor ise ilaçlar ile adet kanamasının olması sağlanır.
Kürtajın tüm riskleri gebelik haftası büyüdükçe artar. Bu nedenle kürtaja karar
verildiğinde yasal sınır olan 10. haftanın geçirilmemesi gerekir.
İşlemden önce:
•İşlemin yapılacağı merkeze mümkünse yanınızda işlemden sonra size eşlik
edebilecek bir arkadaşınızla geliniz.
•İşlemden 6 saat öncesinden ağızdan bir şey almayınız. Buna su da dahildir.
•İşlem odasına alınmadan önce mutlaka tuvalete giderek mesanenizi boşaltınız.
İşlemden sonra:
•İşlemden sonra ayılma odasına alınarak burada 30-60 dakika kadar
dinleneceksiniz.
•İşlem sonrası normal bir şekilde evinize ya da işinize gidebilirsiniz.
Doktorunuz başka bir şekilde önermediyse her şeyi yiyip içebilirsiniz. Bu konuda
herhangi bir kısıtlama yoktur. Uzun süredir aç olduğunuz için şekerli bir şeyler
yemenizde yarar vardır.
•Genel anestezi sonrası 6-8 saat araba kullanmak gibi dikkat isteyen
aktivitelerde bulunmamanız uygun olacaktır.
•İlk 1-2 gün adet sancısı benzeri ağrılarınızın olması normaldir. Bu durumda
doktorunuzun size önereceği ağrı kesicileri alabilirsiniz.
•Doktorunuz operasyon sırasında size koruyucu antibiyotik yapmamış ise daha
sonra kullanımınız için reçete verebilir. Bu antibiyotiği doktorunuzun tarif
ettiği şekilde kullanınız.
•İşlem sonrası 3-4 gün kadar kanamanız olabilir. Kanama ile birlikte ufak pıhtı
ya da parçalar da düşebilir. Bu tamamen normal ve beklenilen bir durumdur. Buna
karşılık kanamanın olmaması da anormal bir durum olduğu anlamına gelmez. Bu
nedenle kanamanız olmasa da endişelenmeyiniz.
•İşlem yapılan günü son adet kanamanızın ilk günü gibi kabul edebilirsiniz buna
göre yaklaşık 1 ay sonra ilk adet kanamanız olacaktır. Eğer 40 gün içinde adet
görmezseniz mutlaka doktorunuzu arayınız.
•Kanamanız devam ettiği sürece havuza, denize, jakuziye girmek sakıncalıdır.
İşlemden hemen sonra duş şeklinde ayakta banyo yapabilirsiniz.
•Kanamanız devam ettiği sürece cinsel ilişki sakıncalıdır. Kanamanız bittikten
sonra ilişkiye girebilirsiniz.
•Kanamanız adet kanamasından fazla miktarda olursa ya da ateşiniz 38 derecenin
üzerine çıkarsa mutlaka doktorunuza haber veriniz.
•Aksi belirtilmediği taktirde işlemden 1 hafta sonra kontrol randevunuza gidiniz
Kürtajın Yasal yönü
Ülkemizde gebelik sonlandırılması amacı ile yapılan küretajlar yasa ile
tanımlanmış ve sınırlandırılmıştır. Buna göre 18 yaşından büyük ve evli olan
kadınlar hem kendi hem de eşlerinin rızası ile küretaj olabilirler. Evli olmayan
kadınlarda eş rızası aranmaz. 18 yaşından küçük kişiler ise ancak veli veya
vasilerinin onayı ile kürtaj olabilirler. Kürtaj bir mahkeme sonucu verilmiş bir
karar ise işlemden önce mahkeme kararının tebliği gerekir.
Eğer işlem genel anestezi altında yapılacak ise yine hastadan muaffakatname adı
altında bir form doldurması istenir.
10 haftadan büyük gebelikler ancak anne hayatını tehlikeye atan bir durum, ya da
bebekte anomali varlığında ve heyet kararı ile sonlandırılabilir. Aksi
davranışlar hem işlemi yapan hem de yaptıran için ciddi cezai yaptırımlara
sahiptir.